Okuduğunuz yazı, Çeyrek Saat’in 2.sezon 21. Bölümü‘nün yazıya geçirilmiş halidir. İlgili bölümü buradan veya Spotify, Apple Podcast ve Google Podcast üzerinden dinleyebilirsiniz. Çeyrek Saat hakkında daha fazla bilgiye ise buradan ulaşabilirsiniz.
Üst düzey düşünme becerilerinden birisi olan “karar verme” becerisi, günümüz dünyasında kişilerin öne çıkmasındaki en önemli faktörlerden birisi haline gelmiştir. Bundan yüzlerce veya binlerce yıl önce, fiziksel güç veya güzellik gibi sıfatlar toplum nezdinde daha makbul sayılabilirken; bugün kriz anında doğru aksiyonu almak, önemli noktalarda doğru kararlar verebilmek pek çok açıdan daha mühim bir noktada.
Hepimiz hayatımızda zaman zaman önemli kararlar vermek zorunda kalıyoruz. Kimi zaman vereceğimiz bu kararlar hayatımızın kalanını doğrudan etkileyebiliyor. Üniversite seçimi, bölüm seçimi, meslek seçimi, eş seçimi vs. Konunun ehemmiyetine göre ilgili kararı vermenin verdiği sorumluluk ve stres de doğal olarak artıyor. Hatta zaman zaman ortada kalınan ikilemler, kişiler için büyük psikolojik yükler ve sorunlar getirebiliyor.
Konunun kritikliğine bu kadar dikkat çektikten sonra, enseyi de karartmamak adına bu gibi durumlar için pek çok araç ve metodoloji geliştirildiğinin müjdesini vermek lazım. İlk önce kendi favorim olan ve benzeri durumlarda en çok kullandığım yöntemi, akabinde ise literatürde yer alan diğer yöntemlerden bir kaçını paylaşmaya çalışacağım.
Karar Verme Tablosu
Literatürde bir karşılığı veya özel bir ismi var mı bilmiyorum, ancak sevgili eşimin yüksek lisans döneminde hocasından öğrendiği bir yöntem ile başlayalım. Ben buna “Karar Verme Tablosu” diyorum.
İlk olarak kağıdı yan tutuyor ve sol tarafına yukarıdan aşağı doğru karar vermeye çalıştığınız konuyu ilgilendiren perspektifleri yazıyorsunuz. Örnek olarak, karar vermek istediğiniz alan meslek seçimi ise sıralayacağınız perspektifler; maaş, yan haklar, eve yakınlık, mesleki tatmin, fayda odaklılık vs olabilir. Akabinde her perspektif için 1 ile 5 arasında bir katsayı tanımlıyorsunuz.
Bu noktada kritik olan bir şey var, bu perspektifleri ve katsayıları belirlerken elinizdeki çözüm alternatiflerini düşünerek hareket etmemeniz gerekiyor. Siz soruna ve seçim yapmak istediğiniz başlığa göre bu maddeleri yazıyorsunuz. Çözüm alternatifleri bu noktadan sonra sürece dahil olacak.
İlgili işlemleri bitirdikten sonra elinizdeki alternatifleri, ki bu iki veya daha çok olabilir, kağıdın üst tarafına yan yana yazıyorsunuz. Her alternatifi sırayla, az önce yazdığınız perspektifler odağında ele alıyorsunuz. İlgili perspektife olumsuz etkiliyorsa eksi, olumlu etkiliyorsa artı bir değeri karşısına yazıyorsunuz. Tavsiye edilen değerler -2 ile +2 arasında değerler yazılması.
Tüm bu yazma işlemi bittiğinde ise her perspektifin karşısına gelen skoru, ilgili katsayı ile çarparak aşağıda topluyorsunuz. Sizinle paylaştığım Excel‘de ilgili formulü önden hazırladım. Doğrudan faydalanabilirsiniz.
Ben kendi hayatımda bu metodu, kritik kararlar vermem gerektiğinde bolca kullanıyorum ve tavsiye ediyorum. Daha önce meslek veya yüksek lisans seçimlerimi yaparken de bizzat bu metottan faydalandım. Hatta gerçekten düzgün uygulayabildiğim zamanlarda, çok çarpıcı sonuçlar aldığımı da gördüm. Eğer sizler de uygulama fırsatı bulabilirseniz, sonuçlarını mutlaka bana ulaştırım. Üstünde birlikte değerlendirme yapalım.
Bu çok özel formülün akabinde, bir kaç tane de literatürden örnek metodlar paylaşalım.
Eisenhower Matrisi
Yapılacak işlerinin kategorize edilmesi ve önceliklendirilmesi konusunda Eisenhower Matrisi isimli bir araç geliştirilmiş. Bu araçta, yapılacak işlerinizi aciliyet ve önem seviyesine göre dört parçaya ayrılmış iki boyutlu bir grafiğe yerleştiriyorsunuz.
Bu matris doğrultusunda; hem acil hem önemli işler “Hemen Yap” kategorisine denk geliyor. Acil ama önemli olmayan işler “Delege Et” kategorisine, önemli ama acil olmayan işler ise “Planla” kategorisine denk geliyor. En sevdiğim kısım; ne önemli ne de acil olmayan işlerin “Ertele” olarak kategorize edilmesi.
Yapılacak işler listesindeki bazı işleri sürüncemeye girdiğinden aylarca tamamlanamadığı durumlar yaşayan birisi olarak, bu “Ertele” kategorisinin yanında bir de “İptal Et” kategorisinin olması gerektiğini düşünüyorum. Diğer türlü, sürekli ertelenen ama hiç bir şekilde sonuca bağlanmayan işlerden dolayı listeler hantallaşıyor.
SWOT Analizi
Günümüzde pek çok kişinin bildiği ve profesyonel hayatlarında kullandığı SWOT Analizi yöntemini de burada anmazsak olmaz. İlk bahsettiğim araç, bir kaç seçenek arasında kararsız kaldığınız durumlarda hangi seçenek ile devam etmeniz gerektiği konusunda yardımcı olurken, bu araç var olan bir konuyu dört farklı yönden irdeleme fırsatı buluyorsunuz.
SWOT ifadesi Strengths, Weakness, Opportunities ve Threats kelimelerinin baş harflerinden oluşuyor. Bir konuya Güçlü Yanlar, Zayıf Yanlar, Fırsatlar ve Tehditler gözünden bakıp, ilgili kalemleri bir matris içinde listeliyorsunuz. Güçlü ve Zayıf yanlar iç faktörleri temsil ederken, Fırsat ve Tehditler dış faktörleri temsil ediyor.
Sonuç
Bu yöntemlerin dışında literatürde karar verme aracı sıfatıyla daha pek çok araç bulunuyor. John Whitmore Modeli, SMART Yöntemi, Kurt-Lewin Yaklaşma-Kaçınma Modeli, Johari Penceresi, Kavşak Modeli ve Optimal Deneyimler Modeli bu araçlardan bazıları. Devam okuması yapmak isteyenler için isimlerini zikretmiş olalım.
Sizlerin de deneyimlediği ve faydalandığı farklı yöntemler varsa, Twitter üzerinden bize ulaştırabilirsiniz.
0 Comments